Binnen geweldloze communicatie wordt er regelmatig gerefereerd aan ‘dominante systemen’ of ‘dominantie systemen’ en hoe die systemen ons doen en denken beïnvloeden. Maar wat zijn dominantie systemen eigenlijk, en waar komt die term eigenlijk vandaan? 

Wat is ‘normaal’?

De manier waarop wij over onszelf en elkaar denken wordt beïnvloed door wat we ‘normaal’ vinden. ‘Normaal’ betekent ‘volgens de norm’ en deze norm leiden we af door naar elkaar te kijken. ‘Normaal’ vinden we dat wat de meeste mensen doen en ‘abnormaal’ is alles wat daar op de één of andere manier van afwijkt. Abnormaal is niet per se iets slechts, sommige afwijkingen vinden we niks om je voor te schamen, gewoon een beetje vreemd of zelfs grappig. Maar ‘abnormaal’ kan ook aanleiding zijn voor flauwe grappen, beledigingen, bedreigingen en zelfs geweld.

‘Normaal’ is ook een kwestie van afspraken maken. Groepen mensen stellen normen zodat ze veilig en efficiënt kunnen samenleven. Het zal je niet verbazen dat degenen met de meeste aanzien en macht daarbij een extra grote vinger in de pap hebben. Zo kleedde men zich tussen 1700 en 1800 graag naar de mode van de toen machtige Fransen. Het dragen van een grote krullenpruik werd daarbij gezien als het summum van macht en status. De aanleiding hiervoor was vrij eenvoudig: Koning Lodewijk de 14^e van Frankrijk droeg een pruik omdat hij zijn kaalheid probeerde te verbergen en alle edelen keken naar hem en deden hem na. Dit leidde ertoe dat iedereen die ertoe wilde doen in Europa op een bepaald moment een pruik droeg. Wat normaal is wisselt door de tijd en per cultuur. Tegenwoordig moet je oppassen dat je niet in elkaar geslagen wordt als je met een krullenpruik over straat loopt.

In zijn boek “Sapiens: A Brief History of Humankind” omschrijft historicus Yuval Noah Harari het ontstaan van de huidige moderne wereld vanaf het begin van de mensheid. Uit zijn werk blijkt hoe door de decennia heen onze manier van denken telkens weer wordt gekneed naar de belangen van degenen die het voor het zeggen hebben. Zij die in staat zijn te bepalen wat “normaal” is door met zachte of harde hand anderen te laten geloven dat sommige mensen meer waard zijn dan anderen, maken de dienst uit (meer hierover in deze post). Dat dit in de huidige tijd niet anders is zet New York Times columnist Anand Giridharadanas helder uiteen in zijn recente boek ‘Winners take all’.

Hoe dominantie systemen ons denken beïnvloeden

Wat voor de één een ‘vrijheidsstrijder’ is, is voor de ander een ‘terrorist’, en wat voor de één ‘een vluchteling’ is, is voor de ander ‘een gelukszoeker’. Als je een belastingtoeslag onterecht hebt ontvangen dan ben je een ‘fraudeur’, maar als je voor miljoenen belastingen ontwijkt dan ben je een ‘handige ondernemer’. Volgens Marshall Rosenberg zit onze neiging om mensen met elkaar te vergelijken, te labelen en te veroordelen als het ware geïmpregneerd in ons denken, onze taal en onze opvoeding. Hij verwijst naar de theoloog Walter Wink die in zijn baanbrekende boeken over macht stelde dat binnen de dominantie systemen waarin we opgroeien (zoals onderwijs, religie, economie, rechtspraak, politiek) we geleerd worden te denken op een manier die de dominantie systemen ondersteunt, en niet ter discussie stelt. 

We leren op een binaire manier naar elkaar te kijken, waarbij sommige mensen als ‘goed’ en anderen als ‘slecht’ uit de bus komen. De ‘goede’ mensen worden daarbij beloond en de ‘slechte’ mensen bestraft. We kunnen er zelfs van genieten als de slechten ‘hun verdiende loon’ krijgen als ze niet aan de norm voldoen. Dit binaire denken is de eerste stap in het proces van ontmenselijking dat sociale ongelijkheid en het gebruik van geweld tegen personen of groepen mogelijk maakt. De geschiedenisboeken en kranten staan vol van de vreselijke gevolgen die deze manier van denken kan hebben.

Geweldloze communicatie en social change

Geweldloze communicatie maakt je bewust van de taal die we hebben geleerd en waarmee we onszelf verhalen vertellen over hoe wij en anderen horen te zijn. Geweldloze communicatie biedt een alternatief die de focus verplaatst van wat we vinden (onze gedachten en oordelen) naar wat er belangrijk voor ons is (onze behoeften). Deze mentale switch biedt keuzevrijheid en helpt je om te gaan met gevoelens van boosheid, schuld en schaamte. Geweldloze communicatie kan bovendien een krachtige bron van inspiratie zijn voor wie na wilt denken over hoe we de systemen in de wereld anders kunnen vormgeven.

Rosenberg zet tegen over het dominantie systeem, het life-serving systeem. Een life-serving systeem neemt als uitgangspunt dat we allemaal mensen zijn die evenveel waard zijn en in de kern dezelfde behoeften delen. Een life-serving systeem maakt het leven van iedereen aangenamer en niet alleen het leven van degenen met de meeste macht, geld of de grootste mond.

Lees in deze blogpost meer over het ontstaan van Dominantie systemen aan de hand van Yuval Noah Harari’s boek “Sapiens”.