De Giraf en de Jakhals worden in Verbindende / Geweldloze communicatie gebruikt als metafoor voor verschillende manieren van denken en communiceren. De Jakhals staat voor denken en communiceren vanuit dominantie en onderwerping en de Giraf voor denken en communiceren vanuit compassie en zelfbewustzijn.
Het gedachtegoed achter de giraf en de jakhals
Geweldloze communicatie vraagt van ons een wezenlijke verschuiving in denken en gedrag. De systemen die waarin wij grootgebracht worden, moedigen ons aan ons te voegen naar allerlei regels, normen en waarden. Dit gebeurt zowel impliciet als expliciet via de boodschappen die we meekrijgen in reclame en mediagebruik, in onze opvoeding en het onderwijs en vanuit de religieuze, politieke en juridische systemen die ons omringen.
Op zich is er niks mis met regels, normen en waarden. Ze bieden houvast en maken het mogelijk dat we als grote groepen samenleven en functioneren. Tegelijk lijken deze systemen zo vanzelfsprekend, ‘natuurlijk’ en ‘normaal’ dat het moeilijk is om nog onderscheid te kunnen maken tussen wat deze systemen aan ons willen opleggen en wat onze persoonlijke behoeftes zijn. Marshall Rosenberg spreekt in dit verband over ‘dominantiesystemen’. De systemen leren ons gehoorzaam te zijn en ons te gedragen als verantwoordelijke burgers, optimistische consumenten, brave kinderen en trouwe werknemers. Wie ‘goed’ meedoet wordt beloond, wie iets anders doet verdient het om te worden gestraft. Hoe dit mechaniek ontstaat vanuit historisch perspectief lees je in mijn blogpost over het ontstaan van dominantie systemen gebaseerd op het werk van o.a. Yuval Noah Harari.
Dominantiesystemen zijn gericht op de belangen van degenen die de macht hebben en willen behouden. De taal en denkwijze die deze systemen ons meegeven, vertellen ons daarom dat sommige mensen meer waard zijn dan anderen, en dat er “normale” versus “abnormale” of “goede” versus “slechte” mensen bestaan. Door middel van straffen en belonen, schuld, schaamte en machtsuitoefening zorgen ze ervoor dat we onze eigen gevoelens en behoeften ondergeschikt maken, of zelfs volledig uit het oog verliezen.
De taal van de Giraf en de Jakhals
Hierbij hoort ook een manier van denken en taal die ons in zekere zin vervreemd van het leven. Marshall Rosenberg spreekt van ‘life-alienated language’ ofwel de taal van de Jakhals, die ons ervan weerhoudt contact te maken met onze gevoelens en behoeften. Voorbeelden hiervan zijn:
- Oordelende en moraliserende taal (“Het zijn gewoon wappies”, “Je bent stout”)
- Taal die eigen verantwoordelijkheid ontkent (“Ik kon niet anders”, “Regels zijn regels”)
- Taal die uit is op straffen en belonen (“Het is jouw schuld”, “Ik verdien dit”)
Daartegenover staat de taal van de Giraf: levensverrijkende taal (‘Life-connected language’). Deze taal richt zich op onze gevoelens en behoeften. We proberen ons in de ander te verplaatsen en de behoeften achter ieders woorden te horen ook al bevatten die kritiek of oordelen. Tegelijkertijd proberen we in verbinding te blijven met wat we zelf nodig hebben. De taal die hier bij hoort is Geweldloze ofwel Verbindende communicatie.
De giraf en de jakhals in ons
De giraf symboliseert compassie binnen Geweldloze communicatie. Ze wordt gezien als het landzoogdier met het grootste hart, dat tussen de scherpe doornen van de acaciaboom de zachte bladeren weet te vinden om te eten, een metafoor voor het vinden van gevoelens en behoeften tussen stekelige oordelen en verwijten.
De jakhals staat symbool voor reageren en handelen vanuit het hoofd. Wanneer we geconfronteerd worden met ongemakkelijke gevoelens, reageren we vaak automatisch door naar de schuldige te zoeken: we geven onszelf de schuld (de jakhals naar binnen) of we geven een ander de schuld (de jakhals naar buiten). In beide gevallen missen we de belangrijke informatie die gevoelens van boosheid, schuld of schaamte ons proberen te geven: dat er een diepere behoefte in ons leeft, die aandacht vraagt.
Het is belangrijk te beseffen dat de giraf niet ‘goed’ is en de jakhals ‘slecht’. We hebben allemaal zowel de giraf- als de jakhals-reacties in ons. Jakhals-gedrag heeft ons in het verleden misschien geholpen moeilijke situaties te overleven, op de best mogelijke manier die we toen kenden. De giraf in ons kan de jakhals helpen zich te verbinden met hoe hij zich op dat moment voelt, en zijn woede, kritiek of verwijten te vertalen naar de taal van het hart: gevoelens en behoeften.
Vind je het leuk om meer te lezen over hoe de Giraf en de Jakhals als metafoor precies zijn ontstaan, dan kun je dat lezen in deze blogpost.
“Street Giraffe”
Door te oefenen met denken en spreken vanuit het model van Marshall Rosenberg, kunnen we de intentie, principes en kernelementen van Geweldloze communicatie internaliseren. Als voormalig jazzmuzikant vergelijk ik het wel eens met het oefenen van muzieknoten, akkoorden en toonladders, waardoor je vloeiend piano leer spelen zodat je er uiteindelijk mee kan improviseren als je eenmaal op het podium staat.
Echter wanneer je in de ‘echte wereld’ de hele tijd expliciet praat in ‘formele Giraf taal’ met Waarnemingen, Gevoelens, Behoeften en Verzoeken, vinden de meeste mensen waarschijnlijk dat je raar of robotachtig praat. Het risico bestaat dat je de verbinding met hen verliest terwijl je juist zo graag verbinding wilde maken. Neem de taal en het model dan ook niet te letterlijk en vind de woorden, de giraf straattaal (‘Street Giraffe’) die bij jou past. Speel en experimenteer ermee om het leven mooier te maken, en met de intentie tot verbinding.
Nog meer lezen over de Giraf en de Jakhals? Justine Mol schreef het boek ‘De Giraf en de Jakhals in ons’.
Beeld: dank aan Jan Willem Dijkstra van Left Handed Retouch